در اینجا نگاهی می اندازیم به صنایع دستی اصفهان که شهرت جهانی دارند. و شاید بسیاری از مردم دنیا، ایران را با صنایع دستی شهرهایی چون اصفهان بشناسند. صنایع دستی شهر اصفهان نشان دهنده ی ذوق و هنری است که مردمش داشتند.

صنایع دستی اصفهان، قدمتی طولانی دارد. اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای

زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ،

با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی اصفهان

پستی بلندی های زیادی داشته است. پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه

در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و

خوشبختانه هنوز هم پابرجاست. با نگاه کردن به آثار تاریخی زیبای اصفهان

میتوان اصالت هنرهایی چون کاشی کاری، تزئینات آجری، آینه کاری، انواع خط و

گچ بری در دیواره، سقف ، ستون و … مساجد، عمارت ها و دیگر آثار تاریخیش

دید.

با عبور از بازارهای قدیمی اصفهان مانند قیصریه، صنایع دستی چشم نوازی را میبینیم که نظر هر کسی را به خود جلب می کند. با عبور از این بازار و دیدن گردشگران داخلی و خارجی می توان فهمید که این صنایع زیبا علاقمندان بسیاری دارد. صنایع دستی اصفهان قلم زنی، میناکاری، خاتم سازی، پارچه قلمکار، ملیله سازی، فیروزه کوبی هستند، که توضیح مختصری درباره آنها بیان کردم.

از جمله دیگر صنایع دستی اصفهان، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

قالی بافی

نگارگری

منبت کاری

نمدمالی

تراش مس

صحافی

ضریح سازی

معرق

سرمه دوزی

میناکاری اصفهان

در مغازه های صنایع دستی اصفهان و حتی دیگر شهرها ظروف و اشیاء نیلگون رنگی، دیده می شود که یکی از پر طرفدارترین صنایع دستی اصفهان است. در مورد زمان پیدایش این هنر زیبا اطلاعات دقیقی در دست نیست و تنها، نمونه های محدودی از دوران صفوی باقیمانده است و بعد از آن در دروان قاجار نمونه های اندکی همچون سرقلیان و کوزه قلیان و .. که میناکاری بوده، به چشم میخورد. پس از آن، دوران پهلوی

شروع خوبی برای این هنر بود، که استاد «شکرا… صنیع زاده» توسعه اش داد.

عناصر اصلی هنر میناکاری، فلز و آتش است و بعد از آن رنگ هایی ک به آن

جلوه می دهد. روی طلا و نقره می توان میناکاری انجام داد ولی مس فلز اصلی

انجام این کار است. زیباترین اشیای میناکاری که نظرها را جلب می کند ظروف

تزیینی، گلدان، زیور آلات ،جعبه لوازم آرایش، تابلو و … است. گاهی ترکیب

این هنر زیبا را در کنار دیگر آثار هنری میتوان دید.

قلم زنی اصفهان

قلم زنی در اصفهان جز صنایع دستی پررونق است. قلم زنی هنری است، که شاید از

همان ابتدای زندگی بشر بوجود آمده. قلم زنی همان هنر حکاکی کردن روی سنگ

(حجاری) بوده که طی مراحل مختلف در طول تاریخ، بر روی فلزهای گرانبها

انتقال یافت.

هنر قلم زنی، کنده کاری و ایجاد نقش و طرح با قلم و ضربه چکش، روی اشیای

فلزی است. طلا، مس، برنج، نقره، آلیاژ مس و برنج فلزاتی هستند که برای

قلمزنی عموما استفاده می شوند. اشیای بسیاری مانند ظروف، گلدان ها، تابلوها

و … با هنر قلمزنی آراسته شده اند، که زیبایی خیره کننده شان نظر همه را

به خود جلب می کند.

پارچه قلمکار اصفهان

پارچه قلمکار یکی از صنایع دستی اصفهان است. تاریخ پیدایش هنر

قلمکاری به زمان حمله مغول ها باز می گردد، که نوعی ایده ی جدید از

هنرمندان ایرانی بود. سپس در دوران صفویه گسترش یافت. در زمان شاه عباس

صفوی از این پارچه های زیبا برای دوخت لباس استفاده می شد و توجه درباریان

را به خود جلب کرد بطوری که لباس هایشان را با این پارچه ها تهیه می کردند.

پارچه های زمان صفوی بسیار پرکار بود و کمتر جای خالی در آن ها دیده می

شد. اما از رونق آن در دوران قاجار کاسته شد، سپس رضاشاه با دادن تمهیدات

ویژه سبب رونق این حرفه شد. امروزه، در خانه هر ایرانی، می توان یکی از این

پارچه های زیبا را دید.

قلمکاری به معنای تصویر کردن نقوش و طرح هایی بر روی پارچه ساده از جنس

کتان و کرباس می باشد. اوایل این عمل با قلم مو انجام می شد ولی به علت صرف

وقت و هزینه، هنرمندان ترجیح دادند مهرهایی را حکاکی کنند، و این کار را

برایشان ساده تر کرد. بیشتر طرح های که بر روی این پارچه ها دیده می شود

تصویر عشاق، تصاویر تاریخی، تصویر شعرا، تصاویر طبیعت، بته و جقه که به

نسبت بقیه طرح ها، پرطرفدارتر است. این پارچه ها بصورت سفره، سجاده، لباس،

روتختی و … عرضه می شوند. پیشنهاد می کنم برای بازدید نمونه های نفیس این

آثار به موزه ی هنرهای تزئینی اصفهان مراجعه کنید.

خاتم کاری اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان خاتم کاری است. قدمت این هنر هم به دوران صفوی بر می گردد، در آن زمان کاخ ها، میز و صندلی ها، رحل قران ها خاتم کاری شده بودند. ابتدا مرکز خاتم سازی، شهر اصفهان بود. اما بعدها این هنر در شیراز رونق بیشتری گرفت و امروزه خاتم سازی شیراز جایگاه بالاتری دارد.

هنر آراستن سطح شی ها را بوسیله مثلث های کوچک، در طرح های مختلف را خاتم

سازی می گویند. این مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج ، چوب و بعضی

اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شیراز ساخته می شود، گاهی با

نقره یا مینا کاری همراه می شود، که در شیراز نمی توان دید. آثار زیبای

خاتم سازی که در بازارهای اصفهان جلب توجه می کنند اشیای تزئینی، جعبه های

زیبا، قاب عکس، شطرنج، تخته نرد و … هستند. به نظر من یکی از بهترین

هدایایی است، که میتوانیم برای عزیزانمان بخریم.

فیروزه کوبی اصفهان

فیروزه کوبی هنری است، که قدمت چندانی ندارد. فیروزه کوبی در مشهد انجام می

شد ولی بعد ها، حدود 70 سال پیش توسط «یوسف حکیمان» به اصفهان آورده شد.

امروزه اجناس فیروزه کوبی اصفهان شهرت بسیاری دارد. اما صنعتگران مشغول به

این حرفه و تولیدات محدود است.

ظروف فیروزه کوبی شده از جنس مس، نقره، برنج، برنز هستند، در این هنر

فیروزه ها در اندازه های کوچکی، بصورت موزاییک بر روی اشیا، چسبانده می

شوند. این هنر زیبا در ساخت آینه شمعدان، گلدان، ظروف و زیورآلات استفاده

می شود.

ملیله سازی اصفهان

ملیله سازی یکی از ظریف ترین صنایع دستی اصفهان است. این هنر زیبا، نیاز به دقت ، وقت و حوصله ی بسیاری دارد. گاهی در

ساخت اجناس ظریف و زیبایی چون گوشواره و گل سینه از زرگران و میناسازان حرفه ای کمک گرفته می شود تا جلوه ی چند برابری داشته باشند. زیورآلات، ظروف و اشیاء تزئینی بسیار زیبایی با این هنر خلق می شود.

منبع: نشاط آوران