پاسخ به این سوال:

سلام علیکم

ایمان از دو مؤلفه و عنصر اصلی با نام های: «علم» و «عمل» شکل می گیرد و ضعف ایمان می تواند ناشی از ضعف علمی یا ضعف عملی باشد.

قابل بیان است که مقصود از علم در این جا، همان معرفت و شناخت است، نه علم اصطلاحی روز.

ایمان عبارت شد از علم به چیزى و التزام به مقتضاى آن، به طورى كه آثار آن علم در عمل هویدا شود، و نیز از آن جایى كه علم و التزام هر دو از امورى هستند كه شدت و ضعف و زیادت و نقصان مى‏ پذیرند، ایمان هم كه از آن دو تشکیل شده است، قابل زیادت و نقصان و شدت و ضعف است‏. (1)

البته باید توجه کرد که علم و عمل، دو وادی بی ارتباط با یکدیگر نیستند و هر کدام در دیگری اثر می گذارد. مثل این که عدم توجه به علم و شناخت، سبب غفلت از آن و فراموشی اش می شود. همان گونه که عمل، می تواند علم و شناخت را ایجاد کند.

خداوند (تبارک و تعالی) در آیه «إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً» (2) می فرماید: اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏ اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏ دهد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز در حدیث «مَنْ عَمِلَ بِمَا یَعْلَمُ عَلَّمَهُ اللَّهُ مَا لَمْ یَعْلَم» (3) می فرماید: هر کس بدان چه می داند عمل کند، خدا به او آن چه را که نمی داند، می آموزد.

بنابراین باید ضعف ایمان را در یکی از منشأهای اصلی عمل و علم جست. اگر ایمان، سست و ضعیف است، مشکل در یکی از این دو عنصر و مؤلفه خواهد بود.

در ذیل به نمونه هایی از تأثیر علم و عمل بر شدت یا ضعف ایمان اشاره می شود:

۱. امام علی (علیه السلام) در حدیث «شُغِلَ مَنِ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ أَمَامَه» (4) می فرماید: آن كس كه بهشت و دوزخ را پیش روى خود دارد، در تلاش است.

کسی که علم به معاد و قیامت دارد، نمی تواند نسبت به دستورات دینی بی تفاوت بماند و در انجام آنها اهمال و سستی به خود راه دهد. و هر قدر که معاد جدی تر گرفته شود، تلاش و جدیت در عمل بیشتر می شود. انسانی که می داند داروی تلخ، بیماری او را مداوا خواهد کرد، به راحتی مرارت و سختی آن را می پذیرد، حتی برای سلامتی، حاضر است، درد تیغ جراح را تحمل کند. حال چگونه ممکن است کسی زندگی اصلی خود را در معاد ببیند، اما از شهوات زودگذر دست نشوید و خود را مشغول عبادت نسازد؟ با وجود این که عبادت نیز لذتهای بی نظیر خود را دارد.

۲. تأثیر سوء دوست ناباب بر کسی پوشیده نیست و به خوبی می دانیم که محیط فاسد، اثرات نامطلوبی برای ما می گذارد؛ اما با وجود این علم و آگاهی، بسیاری از ما، از دوستان ناباب پرهیز نمی کنیم و از محیط گناه کناره گیری نمی کنیم. و در نتیجه روز به روز به فساد بیشتر مبتلا می شویم.

نتیجه گیری:

بنابراین بر خلاف بیشتر انسان ها که می گویند: دل باید پاک باشد و کاری به عمل نداشته باش یا این که عمل کن و کاری به معرفت و شناخت نداشته باش، برای بالا رفتن ایمان، به هر دو بال علم و عمل، احتیاج است و اگر یکی از این دو نباشد، ایمان انسان، ضعیف، سست و ناقص خواهد بود.

منابع و مآخذ:

1. طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر شریف موسوی، ج‏ ۱۸، ص ۳۸۹.

2. انفال: 8 / 29.

3. حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، مدرسه امام مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه)، قم، ص 102، ح 30.

4. موسوی، سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۶.

در پناه خداوند و اهل بیت (علیهم السلام) باشید.